روانشناسی جوان و تخیلات

روانشناسی جوان و تخیلات :

 یکی از تمایلاتی که در دوران شباب به شدت بروز میکند و باعث سرپیچی نوبالغان از روشهای عاقلانه ی بزرگسالان می گردد علاقه به تخیلات غیر ممکن و تصورات افسانه مانند است . در این دوره افکار شیرین ناشدنی چنان در اعماق روح جوانان اثر می گذارد و آنان را به عامل خواب و خیال می کشاند که از واقع بینی و درک حقایق زندگی باز می مانند .

شاید هرگز در دوران زندگی تجسم و تخیل اینقدر شدید و درخشان و غیر قابل مقاومت نباشد ، بخصوص دورانی که مابین " 17 و 20 " سالگی محصور است امتیاز خاصی را در ادوار زندگی دارا است . 

خیالبافی صورت مرجع تفکر در دوران تکلیف است . شروع آن در نتیجه ی یک هیجان سبک و ساده میباشد که اولین صور ذهنی را بوجود میآورد ، آنگاه در نتیجه ی تداعی افکار و یادگارها ، صور جدیدی از آن مشتق می گردند چنانکه گوئی جوان بر روی شیب ملایمی به طرف یک دنیای نیمه خیالی که در عین حال بستگی تام با وضع احساسات فعلی وی دارد رانده می شود .

علاقه به تخیلات که به قضاء حکیمانه ی الهی در نهاد نسل جوان آفریده شده اگر عاقلانه اگر عاقلانه و با اندازه گیری صحیح بکار برده شود قطعا نتایج سودمندی ببار میآورد . تخیلات در حدود مصلحت ، نیروی خلاق ذهن جوانان را بکار میاندازد و به آنان افکار تازه و بدیعی می بخشد .تخیلات درست و بجا ، قدرت ابتکار ذهنی جوانان را بیدار میکند و آنان را برای نیل به مدارج عالیتری آماده می سازد 

" کرسی موریسن می گوید " : قوه ی تخیل در اطفال ، سرمنشا بسیاری از خوشیها و حسرتها است . در مواقع بازی ، کودکان تخیلات خود را آزادانه به کار میاندازند و علامت آن اعتماد و اطمینان کودکانه ای است که به همسالان و هم بازی های خود دارند . طفلی که تفنگ چوبی به دوش انداخته و قدم نظامی بر می دارد خود را یک سرباز واقعی تصور میکند .

گاهی یک تخیل عمیق بر اثر تربیت و تجربه یا به واسطه تاثیرات محیط ، به صورت یک شاهکار هنری یا تابلوی نقاشی یا اختراع مکانیکی در می آید. افکار و عقاید ، زائیده ی همین قوه تخیل است و نبوغ و دهاع نیز مولود همان میباشد . عالیترین تجلیات مغز بشری در اختراعات و ترقیات مکانیکی و فهم ریاضیات عالیه نتیجه همین قوه ی تصور و تخیل است .

( موریس دبس می گوید ): باید با دقت تمام ، مابین فعالیت طبیعی فکری جوانان نورس با حالات غیر عادی آنان که در نزد مبتلایان به امراض عصبی دیده می شود تفاوت قائل گردید . این تخیلات از لحاظ امکانات جدید و اختراعات و افکار بدیع بسیار غنی است و برای پیشرفت فکری و فرهنگی جوانان مقدمه مناسبی می باشد. اگر به عقیده دانشمندان در این خصوص معتقد باشیم که تجسم و تصور ، بیش از فعالیت هوش ، در زندگی انسان موثر است باید قبول کنیم که دوران بلوغ یکی از مراحل اساسی توسعه ی بند آدمی است . 

وقتی انسان از این موضوع بیشتر اطمینان میابد که ملاحظه میکند جهش تجسمات خلاق و بخصوص جهش پیشرفتهای هنری در این زمان بیشتر قابل ملاحظه است .جوان نورسیده که علاقه مفرطی بصور شاعرانه پیدا میکند در مقابل زیبایی ، حساس تر از دیگران است .تجسم و تخیل ، جوان را وادار می سازد که وجود خود را کشف کند و دیگران را درک نماید .

اگر تخیلات دوران شباب از حدود شایسته ی خود تجاوز کند و به صورت توسعه اوهام و خواب و خیال درآمد و جوانان در آرزوهای ناشدنی و تصورات محال خود غرق شوند و از درک واقعیت های زندگی باز مانند ، آن تخیلات مایه تیره روزی و بدبختی آنان خواهد شد . در چنین مواقعی نیروی فروزان عقل خاموش می شود ، سرمایه گرانبهای عمر به رایگان از کف می رود و آدمی از کوشش و فعالیتی که مایه ی پیروزیهای زندگی است باز میماند و سرانجام دوران حیاتش با محرومیت و ناکامی سپری می گردد . البته خیال و تصور ما بجا و لازم است به شرط آنکه مقدمه ی علم باشد وگرنه خیالاتی که منجر بعمل و نتیجه نشود یکسره باطل و مانع پیشرفت و تلف کننده عمر انسان خواهد بود . فرق نویسندگان و مخترعین که مخلوق خود را در خیال می سازند و می پروراند با مردم خیالباف این است که آنان مهار خیال را به دست دارند و آن را به هرجا که می خواهند میبرند ، در صورتی که مردم خیالباف را ، خیال همچو اسبی سرکش ، دیوانه وار به هرجا می کشاند و احیانا به خطر می اندازد.

آنکه در عالم حقیقت به دنبال آرزو پویان و کوشان است هر روز به مقصود خود نزدیکتر میشود ، ولی آنکه آرزو را فقط در خیال جستجو میکند هر روز از آن دورتر و نا امیدتر خواهد بود . پیشوای عالیقدر اسلام تخیلات مفید و آرزوهای به جای بشر را که منشاء سعی و کوشش و مایه ی ترقی و تعالی است پسندیده و ممدوح دانسته و آن را از شاخه های رحمت الهی فرموده است . رسول اکرم "ص" فرموده است : آرزو برای امت من رحمت است چه اگر آرزو نمی بود هیچ مادری فرزند خود را شیر نمی داد و هیچ باغبانی درختی نمی نشاند . اما برعکس ؛ تخیلات مضر و آرزوهای دراز و ناشدنی در روایات مطرود و ناپسند شناخته شده و اولیاء گرامی اسلام آنرا نشانه کوته فکری و نادانی معرفی کرده اند.

منابع:

گفتار فلسفی عقل و احساسات

راز آفرینش انسان صفحه 140