چهره ی برجسته ی علم ؟

 چهره ی برجسته ی علم :

استاد دکتر محمود حسابی چهره ی برجسته ی علم و فرهنگ معاصر و بنیانگذار فیزیک نوین ایران در سال 1281 شمسی ، از پدر و مادری تفرشی ، در تهران متولد شد. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت با تنگدستی و مرارتهای دور از وطن آغاز کرد ؛ و از ابتدا تا پایان تحصیلات عالیه در میان همدرسان خود که از کشورهای مختلف بودند همواره رتبه ی نخست را داشت .

در خانه نیز قرآن کریم ، گلستان و بوستان سعدی ، غزلیات حافظ و منشآت قائم را نزد مادرشان خانم گوهرشاد حسابی آموخت .

مدارج عالی تحصیلی پروفسور محمود حسابی به این شرح است :

 لیسانس ادبیات در سال 1920 از دانشگاه آمریکایی بیروت در 17 سالگی ؛ مهندس راه و ساختمان در سال 1922 در ۱9 سالگی ؛ فراگیری و گذراندن درس پزشکی در دانشگاه آمریکایی بیروت ؛ اخذ دانشنامه ی ریاضی نجوم و ستاره شناسی و دانشنامه های زیست شناسی و مهندسی برق ، از اکول سوپر یورد و الکتریسته پاریس ؛ همچنین مهندسی معدن از دانشگاه پاریس و سرانجام در سال 1927 از دانشگاه سوربن پاریس دکترای فیزیک را دریافت داشت .

 استاد دکتر محمود حسابی از چهار زبان زنده دنیا ؛ فرانسه ، انگلیسی، آلمانی و عربی برای مطالعه و صحبت استفاده می کرد . همچنین به زبانهای سانسکریت ، لاتین ، ترکی و ایتالیایی اشراف داشت و آن را در تحقیقات علمی خود به خصوص در امر واژه گزینی زبان فارسی بکار می برد .

تاسیس مراکز علمی نظیر مدرسه مهندسی وزارت راه ، دارالمعلمین عالی و دانشسرای عالی ، نگارش قانون دانشگاه تهران و بنیانگذار دانشکده های فنی و علوم نیز از برجسته ترین خدمات فرهنگ ایشان است .

 استاد در طول عمر گرانمایه خود چند هزار دانشجو را تعلیم داد که تعدادی از آنان در ایران و سایر نقاط جهان به درجه استادی و مقامهای مهم علمی و فرهنگی نائل آمدند .

 فهرستی مجمل از خدمات و مشاغل مهم استاد عبارت است از : اولین نقشه برداری از راه ساحلی سراسری بندرهای خلیج فارس ، اولین رئیس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران ؛ وزیر فرهنگ در دولت مرحوم دکتر مصدق ، ریاست و استادی دانشکده های فنی و علوم دانشگاه تهران و تدریس و پژوهش در دانشگاه تا سن 90 سالگی ؛ همچنین بنیانگذاری موسسه ژئوفیزیک ، ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی ، پایه گذاری انجمن موسیقی ایران ، تشکیل فرهنگستان زبان ایران ، تدوین قانون و تشکیل موسسه استاندارد ، تعیین ساعت ایران ، نصب و راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران ، پایه گذاری اولین مدرسه عشایری و ایجاد اولین رصدخانه ی نوین در ایران . اینها نمایانگر گوشه هایی از خدمات پروفسور حسابی به کشور است .

 در زمینه تحقیق علمی تا کنون 23 مقاله ، رساله و کتاب از استاد چاپ شده است که در بر گیرنده ی زمینه های مختلف علمی به ویژه فیزیک مدرن ؛ واژه های علمی ؛ زبان فارسی و مباحث علمی گوناگون است 

تئوری بی نهایت بودن ذرات این دانشمند ایرانی در میان فیزیکدانان جهان شناخته شده است و نشان لوژین دونور _ بزرگترین نشان علمی فرانسه _ به همین مناسبت به ایشان اهدا شده است .

 طی سالها تحقیق و مطالعات علمی در دانشگاههای معتبر عالم با دانشمندان بزرگ جهان نظیر پروفسور انیشتین ، شرودینگر ، برون ، فرمی و چند تن از فیزیکدانان دیگر و بزرگانی مانند راسل و آندره ژید همکاری و تبادل نظر داشت . ایشان با پروفسور آلبرت اینشتین مراوده داشته . در سال 1366 در کنگره 60 سال فیزیک ایران که به مناسبت بزرگداشت استاد برگذار شد ، از خدمات دکتر حسابی به عنوان پدر فیزیک ایران قدردانی به عمل آمد . در سال 1370 نیز با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی ، استاد دکتر محمود حسابی به عضویت هیات امنای انجمن آثار و مفاخر فرهنگی درآمد . پروفسور محمود حسابی در 12 شهریور سال 1371 هنگام معالجه ی بیماری قلبی در بیمارستان دانشگاه ژنو بدرود حیات گفت . راهش پر رهرو و یادشان گرامی باد . 

نویسنده مسئول سعید کیوانپور 

مجله سروش هفتگی شماره 707