مجازات جرم توهین در فضای حقیقی و مجازی!

نگاه علم حقوق به جرم توهین در فضای حقیقی و مجازی

امیرحسین صفدری محقق و پژوهشگر علم حقوق

توهین در لغت به معنای اهانت کردن و تحقیر کردن است و در هر جامعه ای توهین کردن یک ضد ارزش و ضد فرهنگ تلقی می شود، توهین از منظر قوانین موجود در کشور ما جرم است و مجازات سنگینی هم دارد. 

با توجه به گسترش فضای مجازی جرائم در این فضا هم به شدت در حال افزایش می باشد لذا یکی از جرائم مهم در فضای مجازی که این روزها خیلی زیاد مورد توجه قرار گرفته است واژه توهین سایبری یا همان جرم توهین در فضای مجازی می باشد، بنابراین چنانچه افراد در فضای مجازی از جمله: اینستاگرام، تلگرام، واتساپ، کلاب هاوس، توییتر و... به شخصی توهین کنند، این مسله قطعا قابل پیگیری است.

از منظر علم حقوق جرم توهین یکی از جرائم علیه حیثیت معنوی اشخاص محسوب می شود، و به هر رفتاری اعم از فعل، گفتار، اشاره، نوشتار و یا نظایر آن که بتواند به نحوی موجب تحقیر کردن یا خوار و خفیف کردن مخاطب توهین در نظر عموم افراد جامعه قرار بگیرد توهین گفته می شود. 

نکته مهم در خصوص جرم توهین این است که توهین یک جرم مطلق است و مقید به نتیجه خاصی نیست، یعنی اگر مخاطب توهین از شعور و شخصیت بالایی هم برخوردار باشد و عملا از توهین صورت گرفته ناراحت نشود، باز هم جرم توهین به صرف موهن بودن رفتار مرتکب آن، ارتکاب یافته و قابل رسیدگی در دادگاه است.

نکته مهم در خصوص جرم توهین این است که توهین باید به صورت عمدی و آگاهانه رخ بدهد یعنی اگر فردی در حالت خواب، بیهوشی، هیپنوتیزم، مستی و نظایر آن به دیگری توهین کند جرم توهین رخ نمی دهد، بلکه فرد باید به موهن بودن رفتار خود آگاهی داشته باشد نه آنکه به دلایلی از قبیل تفاوت فرهنگی یا تفاوت زبانی یا تفاوت قومی که در برخی زبان ها و یا فرهنگ ها الفاظ معانی مختلف دارد بگویم آن فرد توهین کرده است، لذا اگر آن شخص نسبت به موهن بودن رفتار خود جاهل باشد آن رفتار جرم توهین تلقی نمی گردد.

در رابطه با عنصر قانونی جرم توهین چه در فضای حقیقی چه در فضای مجازی باید به ماده 608 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات اشاره کرد در این ماده قانونگذار ما به صراحت تمام بیان می کند: توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد به مجازات جزای نقدی درجه شش محکوم می شود. علاوه بر این ماده، قانونگذار ما با توجه به شخصیت و مقام طرف اهانت مجازات جرم توهین را شدید تر در نظر گرفته است.

آیا توهین در فضای مجازی هم جرم است؟!

متاسفانه در خصوص جرم توهین سایبری یا همان جرم توهین در فضای مجازی به صورت صریح و آشکار چیزی در قانون جرایم رایانه ای مصوب 1388 بیان نشده است، اما از آنجایی که هتک حیثیت با توهین رابطه متقابلی دارد می توانیم مطابق با ماده ۱۶ قانون جرایم رایانه ای با افرادی که در فضای مجازی موجب هتک حیثیت دیگران می شوند برخورد کرد چرا که قانونگذار ما در این ماده می گوید: 

هرکس به وسیله سیستم های رایانه ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از 91 روز تا 2 سال یا جزای نقدی از پنج تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.