مطالعه صفات ظاهری و فیتوشیمیایی توده های بومی اسفرزه استان گلستان در شرایط زراعی

اسفرزه با نام علمی Plantago ovate متعلق به تیره بارهنگ از گیاهان داروئی مفیدی است که به عنوان ملین، کاهنده میزان کلسترول، چربی و قند خون کاربرد دارد. این گیاه بوفور، در برخی نقاط استان گلستان به صورت خودرو رشد می یابد. جمع آوری توده های بومی و ارزیابی خصوصیات مرفولوژیک تعیین کننده عملکرد از جمله روش های مناسب برای دست یابی به معیارهای انتخاب می باشند. پژوهش حاضر با هدف بررسی صفات ظاهری (مورفولوژیکی) و فیتوشیمیایی توده های مختلف این گیاه در شرایط آب و هوایی آزاد شهر انجام پذیرفت. بدین منظور بذور این گیاه از 4 رویشگاه مختلف (شهر اینچه برون، روستای دوزاولوم از توابع شهر اینچه برون، روستای قره ماخر از توابع شهرستان گنبد کاووس و مرتع آرامگاه از وابع روستای قره ماخر) در استان گلستان جمع آوری و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در اسفند 1390 کشت گردید. صفات مورد ارزیابی شامل تعداد و طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، میزان موسیلاژ،درصد موسیلاژ فاکتور تورم و میزان تورم در هر گرم موسیلاژ بود. داده های حاصل توسط نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد، ارتفاع بوته، تعداد سنبله در بوته و فاکتور تورم در بین توده های مورد بررسی اختلاف معنی داری نداشت ولی طول سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه در سطح 5% معنی داری بوده است. همچنین توده بذر در سطح 1% بر روی میزان موسیلاژ، درصد موسیلاژ ومیزان تورم برای هر گرم موسیلاژ تفاوت معنی دار نشان داد. براساس مقایسه میانگین کمترین طول سنبله (9/16 میلی متر) در توده اینچه برون و بین 3 توده دیگر از لحاظ آماری اختلاف معنی داری وجود نداشت. همچنین مقایسه میانگین تعداد دانه در سنبله نشان داد، بیشترین تعداد در توده قره ماخر (19/25 دانه) و کمترین تعداد دانه در توده های اینچه برون (15/61 دانله) و دوزاولوم (15/95 دانه) وجود داشت. بیشترین مقدار موسیلاژ در توده قره ماخر (0/259 گرم) و کمترین مقدار آن مربوط به توده اینچه برون (0/168 گرم) تولید گردید.