تحلیل بستر نهادی سیستم منابع آب زیرزمینی محدوده رفسنجان با رویکرد پویایی سیستم

بهره برداری ناپایدار از منابع آب زیرزمینی باعث افت آبخوان ها و به تبع آن آثار اجتماعی-اکولوژیکی گسترده ای در سطح کشور گردیده است. محققین برای برون رفت از این بحران رویکردهای مختلفی را موردبررسی قرار داده اند. عمده این مطالعات به ویژه در ایران، تاکید ویژه ای بر ابعاد مهندسی داشته است درصورتی که اصول حاکم بر مدیریت یکپارچه منابع آب، نگرشی بین رشته ای را مورد توجه قرار داده است. مشکل کاهش سطح ایستابی محدوده رفسنجان یکی از این قبیل مشکلات است. لذا در این مقاله به بررسی تاثیرات بستر نهادی بر شکل گیری مشکلات این محدوده پرداخته می شود. بدین منظور با استفاده از ابزار دیاگرام های علی-معلولی در رویکرد پویایی سیستم، مولفه های مرتبط با بستر نهادی منابع آب زیرزمینی در دو مقیاس منطقه ای و کلان مورد واکاوی قرار گرفت. در مقیاس منطقه ای، با تمرکز بر منابع آب زیرزمینی محدوده رفسنجان، ساختار دینامیکی و ابعاد آن ترسیم گردید. در مقیاس کلان تاثیر "برنامه های عمرانی و توسعه "و " قوانین رسمی" در تشدید وضعیت بازوی رشد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از مشاهده سازوکار "رشد بیش از حد و افول (Overshoot and collapse)" در مقیاس منطقه ای است که نه تنها بستر نهادی باعث کنترل بازوی رشد آن نشده بلکه به خودی خود با فعال کردن سازوکارهای "تقلیل اهداف"، "جابجایی مشکل" و "راه حل هایی که شکست می خورند" باعث تشدید آن گردیده است.