پایش فرسایش خاک در کشور: معرفی ظرفیت آبخیزهای معرف و زوجی کشور

اتلاف سالانه مقادیر عظیم خاک حاصلخیز، خسارات سنگین مادی و معنوی بر کشور تحمیل میکند که برآوردها نشان از خسارتی حداقل معادل ۱۴ درصد درآمد ناخالص ملی است. مشخص نیست که این اتلاف منابع تا چه حد منجر به ویرانی توان ژنومیک خاک کشور و ظرفیت تولید آن میشود بعلاوه، سالانه حداقل ۴۰۰۰ میلیارد ریال صرف اجرای طرحهای حفاظت خاک در کشور میشود. از سوی دیگر، آمار دقیقی حاصل از ثبت میدانی فرسایش، از روند فرسایش خاک در کشور وجود ندارد. سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری جهت نیل به هدف ثبت داده فرسایش خاک، در مقیاس حوضه آبخیز و نیز ارزیابی کارایی اقتصادی این حجم از سرمایه گذاری و نیز مدیریت دانشبنیان حوضه های آبخیز دست به احداث حوزه های معرف و زوجی در سطح کشور زد. همچنین، شبکه حوضه های معرف و زوجی با اهداف پایش و ثبت آمار داده مکانی دقیق پارامترهای اقلیمی، فرسایش و رسوب، گیاه شناسی، خاک و آبهای زیرزمینی توسط این سازمان احداث گردیدهاند. ایستگاه های مذکور، بستر مناسبی جهت مطالعه روشهای کنترل فرسایش خاک در کشور و انجام پژوهشهای کاربردی مورد نیاز کشور جهت برنامه ریزی علمی و دانش بنیان در حوضه حفاظت خاک و آب را فراهم نموده است. در این نوشتار تلاش شده است ضمن بیان ضرورت پایش متغیرهای هیدرولوژی و به ویژه فرسایش خاک در مقیاس حوضه آبخیز، ساز و کار اجرا شده جهت پایش فرسایش خاک در حوضه های معرف و زوجی کشور معرفی شود. همچنین وضع موجود تا زمان مطالعه حاضر، از نظر داده های ثبت شده مورد بررسی و مداقه قرار گرفته و نقاط ضعف و قوت واحدهای پایش یاد شده از منظر پایش متغیرهای فرسایش خاک تبیین شده است.