بررسی مهمترین اثرات تبدیل اراضی جنگلی به دیمزار بر کیفیت خاک و فرسایش در حوزه مرک استان کرمانشاه

جنگلهای زاگرس از نظر کمی و کیفی با تخریب نگران کنندهای مواجهاند که پیامدهای زیست محیطی آن زندگی را بطور جدی تهدید مینماید. هدف از این تحقیق بررسی تاثیرات تبدیل جنگل به دیمزار برکیفیت و فرسایش پذیری خاک در روستای گزاف علیا در سرشاخه بالادست حوزه مرک در استان کرمانشاه بود. محدوده جنگل و دیمزار از نظر شرایط توپوگرافی، زمینشناسی و پروفیل خاک یکسان بودند. تعداد ‮‭35‬ نمونه خاک سطحی (‮‭0-20‬ سانتیمتری) برداشت و مورد آزمایشات فیزیکی و شیمیایی قرار گرفت. همچنین عامل فرسایشپذیری خاک، وضعیت فرسایش سطح زمین (روش ‭BLM) ‬و میزان خاک جابجا شده (با شبیه ساز باران) اندازهگیری گردید و نتایج آنها علاوه بر توصیف آماری (با نرمافزار ‭SAS)‬، مورد ارزیابی تغییرات مکانی زمین آمار (با نرمافزار ‭GS+) ‬واقع شد. نتایج این پژوهش از طریق مقایسه میانگینها نشان داد که نسبت ذرات خاک (رس، سیلت و شن) هر دو کاربری با هم اختلاف معنیداری نداشتند و وابستگی مکانی آنها نیز غالبا متوسط بود. وزن مخصوص ظاهری خاک جنگل و دیمزار به ترتیب ‮‭1/26‬ و ‮‭1/32‬ و پایداری خاکدانهها در کاربری جنگل و دیمزار به ترتیب ‮‭63/62‬ و ‮‭52/65‬ درصد بدست آمد که بیانگر اختلاف معنیداری (%‮‭05.0‬‭> p) ‬برای این دو ویژگی مهم فیزیکی بود. متوسط اسیدیته خاک، آهک کل، هدایت الکتریکی، سدیم و فسفر هر دو کاربری با هم اختلاف معنیداری نداشتند، اما کربن آلی، ازت کل، پتاسیم و ‭CEC ‬جنگل بطور معنیداری(%‮‭05.0‬‭> p) ‬بیش از دیمزار بدست آمد. وابستگی مکانی این متغیرها غالبا متوسط، اما برای کربن آلی در جنگل زیاد و در دیمزار مستقل از وابستگی مکانی است که حاکی از نقش عوامل فرسایش از جمله شخم میباشد. فرسایشپذیری خاک دیمزار بطور معنیدار بیشتر از جنگل بود و رتبه فرسایش ‭BLM ‬برای دیمزار و جنگل به ترتیب زیاد و متوسط بود. شدت رسوبگذاری کاربری دیمزار (اندازهگیری شده با شبیهساز باران) ‮‭60‬ درصد بیش از جنگل بدست آمد. از نتایج این تحقیق نتیجهگیری میشود که تغییر کاربری اراضی، بویژه تبدیل جنگل به دیمزار اثرات ناگواری بر ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک از جمله کاهش کربن آلی خاک و افزایش فرسایشپذیری آن میشود که پیامدهای زیست محیطی آن قابل توجه است. واژه های کلیدی: شدت رسوب، شخم نامناسب، جنگلهای زاگرس، دیمزار کم بازده، فرسایش خاک، گزاف علیا