واسنجی مدل های تجربی PSIAC و MPSIAC از طریق بررسی رسوب مخازن بندهای کوچک در حوضه های شمال شرقی ایران

فرسایش تشدیدی خاک یکی از معضلات مهم کشور است که پیامدهای متعدد منفی دارد. در اغلب طرح های آبخیزداری، برآورد مقدار فرسایش خاک و تولید رسوب زیرحوضه هابا استفاده از مدل ها ضروری است. مدل هایPSIAC و نسخه اصلاح شده آن MPSIACبیشترین استفاده را در پروژه های مطالعاتی آبخیزداری کشور دارند. هدف اصلی از اجرای این طرح، ارزیابی و در صورت نیاز اصلاح مدل های مذکورمتناسب با شرایطمناطق مرکزی کشور می باشد. در اجرای این طرح، ابتدا 15 سد کوچک و بندهای ذخیره آب و 6 زیرحوضه آزمایشی دارای مخازن اندازه گیری در خروجی حوضه هادر دو استان خراسان و گلستانبا عمر 9 تا 12 سال که سرریزنداشتند انتخاب شد و مقدار رسوب نهشته شده در آن ها بین 5/0 کیلو در هکتار در سال تا 8/19 تن در هکتار در سال با میانه 16/3 تن در هکتار در سال اندازه گیری شد. آبخیز این سدها مورد مطالعه قرار گرفته و لایه های اطلاعاتی لازم برای دو مدل تجربی تهیه و مقادیر رسوبدهی حوضه ها برای PSIACبین 30/1 تا 78/7 با میانه 94/3 تن در هکتار در سال و برای MPSIAC بین 47/1 تا 09/4 با میانه 99/1 تن در هکتار در سال برآوردگردید.آنگاه به روش های آماری مقادیر برآوردی از طریق این مدل ها با مقادیر بدست آمده از طریق اندازه گیری رسوبات مخازن سدها و بندها مقایسه شد. هر دو مدل مقدار رسوبدهی را در مقادیر کمتر بیش برآورد و در مقادیر زیادکمبرآورد کردند.لازم به ذکر است که همبستگی مقادیر برآوردی دوPSIAC و MPSIACبا مشاهده ای به ترتیب 72 و 12 بدست آمد ولیضریب کارایی ناش-ساتکلیف هر دو مدل در حد صفر یا منفی شد که به معنی نامناسب بودن آن ها است. با توجه به همبستگی بهتر مدلPSIAC، نسبت به ویرایش مدل اقدام شد که ضریب کارایی از 27/0 تجاوز نکرد. دلیل این موضوع، احتمالا تعداد کم مشاهدات و عدم تجانس حوضه های منتخب دو استان می باشد.کلمات کلیدی: ارزیابی، واسنجی، حوزه آبخیز، رسوب سنجی مخازن بندها، مدل تجربی، PSIAC، MPSIAC