روند تغییر نام خانوادگی در شناسنامه

امیرحسین صفدری پژوهشگر علم حقوق

روند تغییر نام خانوادگی در شناسنامه

در ماده 997 قانون مدنی قانونگذار ما می گوید: هرکس باید دارای نام خانوادگی باشد اتخاذ نام های مخصوصی که بموجب نظامنامه اداره سجل احوال معین می شود ممنوع است. در ماده 40 قانون ثبت احوال قانونگذار ما در خصوص تغییر نام خانوادگی بیان می کند: تغییر نام خانوادگی با تصویب سازمان ثبت احوال کشور خواهد بود و در تبصره این ماده هم گفته شده: موارد تغییر نام خانوادگی مطابق آیین نامه اجرایی این قانون می باشد.

در ماده 41 همین قانون قانونگذار برای تاکید بیشتر می گوید: حق تقدم نام خانوادگی با رعایت تاریخ تقدم صدور اسناد مختص اشخاصی است که به نام آنان در دفاتر مخصوص نام خانوادگی ادارات ثبت احوال به ثبت می رسد و دیگری حق اختیار آن را در آن اداره ندارد مگر با اجازه دارنده حق تقدم و این حق پس از فوت به ورثه قانونی انتقال می یابد. هر یک از وراث می توانند شخصی که نام خانوادگی او را اختیار کرده مورد اعتراض قرار داده و تغییر نام خانوادگی او را از دادگاه بخواهد ولی وراث بالاتفاق می توانند به دیگری اجازه دهند که نام خانوادگی آنان را اختیار نماید.

در تبصره ماده 41 قانون ثبت احوال قانونگذار می گوید: نام خانوادگی فرزند همان نام خانوادگی پدر خواهد بود اگر چه شناسنامه فرزند در قلمرو اداره ثبت احوال دیگری صادر گردد. فرزندان کبیر می توانند برای خود نام خانوادگی دیگری انتخاب نمایند. نکته مهم دیگر که باید بگویم این است که مطابق با ماده 42 قانون ثبت احوال، زوجه می تواند با موافقت همسر خود تا زمانی که در قید زوجیت او می باشد از نام خانوادگی همسر خود بدون رعایت حق تقدم استفاده کند و در صورت طلاق ادامه استفاده از نام خانوادگی موکول به اجازه همسر خواهد بود.

سوال پرتکرار دیگر که ممکن است برای اکثر افراد جامعه ما پیش بیاید این است که اگر زن و مرد از هم طلاق بگیرند آیا می توانند اسم همسر خود را از شناسنامه حذف کنند یا نمی توانند؟؟

در پاسخ به این سوال بطور کلی باید بگویم که بله می شود اسم همسر را از شناسنامه حذف کرد؛ مطابق با ماده ۳۳ قانون ثبت احوال این کار امکان پذیر است اما شرایط خاص خودش را دارد. به این صورت که چنانچه زن باکره باشد یعنی با همسر خود رابطه جنسی برقرار نکرده باشد می تواند با داشتن گواهی پزشکی قانونی مبنی بر باکره بودن خود به اداره ثبت احوال مراجعه کرده و اقدام به حذف اسم همسر از شناسنامه خود کند.

اما چنانچه زن به هر دلیلی باکره نباشد در این صورت فقط زمانی می تواند نام همسر سابق خود را از شناسنامه حذف کند که ازدواج جدید انجام بدهد و نام همسر جدید در شناسنامه اش ثبت شود در این صورت می تواند به اداره ثبت احوال مراجعه کند و تقاضای حذف نام همسر سابق خود را بدهد؛ توجه داشته باشید که این مسله برای مردان هم صدق می کند یعنی چنانچه مرد مجدد ازدواج کند می تواند به اداره ثبت مراجعه کند و تقاضای حذف نام همسر سابق خود را بدهد.

البته که این نکته مهم را باید بگویم که تمامی اطلاعات ازدواج و طلاق هر فردی با هر تعداد که باشد در سامانه سازمان ثبت احوال موجود است و حتی با حذف آن از شناسنامه در این سامانه پاک نخواهد شد.