مقایسه جایگاه دموکراسی در اندیشه سیاسی اسلام و غرب

به دلیل اختلاف نظرهای گوناگون در تعریف دموکراسی، و نقض و ایرادهایی که به تعاریف مختلف دموکراسی وارد شده است، نمی توان مدعی شد تعاریف با واقعیت های عینی و بیرونی که در نظام های دموکراتیک مشاهده می کنیم منطبق است. در تفاوت تعاریف آنچنان اختلاف نظر وجود دارد که گاه عناصر و اجزاء تعریف به هم می ریزد، به عنوان مثال کارل پوپر حاکمیت اراده عمومی را در دموکراسی منکر است و آن را یک مغلطه می داند. به عقیده او دموکراسی تنها یک ساز وکار از نظام سیاسی است که به وسیله آن می توان حکومت های نامطلوب و دیکتاتور را از مسند قدرت به زیر کشید. پس در این نگاه دموکراسی، حاکمیت عامه نیست، و نهادهای برخاسته از نظام های دموکراتیک جلوه ای از حاکمیت عموم مردم نمی باشند، بلکه نهادهایی هستند که خود را از خطر دیکتاتوری حفظ می کنند و عامه تنها از همین رهگذر در سرنوشت سیاسی خود دخالت و نفوذ دارند. یا براساس آخرین تعاریفی که امروز از دموکراسی می شود، از آن به عنوان رعایت حقوق اقلیت نام می برند، یعنی حکومتی که بر پایه اصل برابری انسانها و با مراجعه به آراء عمومی شکل می گیرد. در صورتی نظام مستقر را دموکراتیک می نامیم که در آن رعایت حقوق شهروندان و امنیت جامعه در اولویت قرار گیرد. البته از نظر تاریخی می دانیم نخستین خاستگاه دموکراسی به دولت شهرهای یونان باستان در قرن پنجم قبل از میلاد برمی گردد. در آنجا شهروندان به جز زنان و بردگان در امر حکومت و وضع قوانین مشارکت مستقیم داشتند.