تحلیل مراحل رشد اجتماعی مسلمانان عصر نزول با استناد به تمثیل آیه ۲۹ سوره فتح

در آیه ۲۹ سوره فتح، با تلمیحی از کتب عهدین از عبارت تمثیلی «و مثلهم فی الانجیل کزرع اخرج شطاه فآزره فاستغلظ فاستوی علی سوقه یعجب الزراع لیغیظ بهم الکفار» استفاده شده است. با دقت در نوع خاص طبقه بندی زراعت در این تشبیه و کشف وجه شباهت آن با مراحل رشد اجتماعی مسلمانان از تشکیل یک هسته مذهبی تا شکوفایی یک جامعه مستقل و مدنی، می توان این مراحل رشد را با تقسیم بندی دوره های نزول تدریجی قرآن انطباق داد. در این نوشتار، با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر داده های علم کشاورزی و فرآیند رشد گیاه گندم، تلاش می شود تا وجوه ارتباطی این تطبیق، استنتاج و اهمیت و لزوم نگاه به نزول تدریجی قرآن و تنظیر این برداشت را در سایر مولفه های قرآنی گسترش داد. از طریق مشاهده و تحلیل ارتباطات موضوعی و متنی بین سوره های قرآن و استخراج مضامین مناسب و مرتبط در هر بخش، و تطبیق آن با مراحل رشد گندم، پنج مرحله برای رشد گام به گام مسلمانان عصر نزول به تصویر کشیده می شود: ۱) رشد پنهان و زیرزمینی مسلمانان، ۲) استقرار دین، ۳) حضور علنی مسلمانان و دوقطبی شدن جامعه، ۴) شکل گیری و توسعه جامعه ایمانی، ۵) دوران باروری جامعه مومنانه و استقلال فرهنگی که در این مرحله با پایش فرهنگی و مراقبت و تثبیت قواعد هنجارساز دینی مواجه می شویم؛ مراقبتی که از راه جعل امامت و رهبری و پیشگیری از ارتداد مسلمین و شناخت منافقین و بیان ضوابط راهگشا و هشدارهای بیدار کننده صورت می گیرد