بررسی مقایسه ای مفهوم و جایگاه «حاکمیت» در سامانه نظری ابن خلدون و نوربرت الیاس

«حاکمیت»، در زمره مفاهیمی است که همواره در مرکز بحث و تحلیل و اندیشه­ ورزی مکاتب، متفکرین و نظریه­ پردازان علوم اجتماعی قرار داشته است. هدف پژوهش پیش رو، بررسی آراء و اندیشه­های دو متفکر بزرگ جامعه­ شناسی از دو سنت نظری اسلامی و غربی یعنی ابن خلدون و نوربرت الیاس، در خصوص پیدایش، پایایی و فروپاشی حاکمیت تمدن­ها است که مضامین نظری و یافته­ های کاربردی ارزشمندی در اختیار علاقه­ مندان این حوزه نظری و مفهومی قرار می دهد. از این رو پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که «حاکمیت» از حیث مفهومی و عملکردی چه شان و جایگاهی در اندیشه ابن­ خلدون و نوربرت الیاس دارد؟ جهت پاسخگویی به پرسش فوق تلاش می­گردد با اتکاء به روش مقایسه­ ای، وجوه تمایز و تشابه این مفهوم در سامانه نظری این دو متفکر شناسایی و دستاوردهای کاربردی آن عرضه گردد. یافته­ های پژوهش نشان می­ دهد که هر دو اندیشمند از منظر جامعه­ شناسی تاریخی، رویکردی «تکوینی» به پدیده­ ها و تحولات اجتماعی از جمله امر «حاکمیت» و دگردیسی آن دارند و هر دو بر یک قاعده عمومی در مورد حاکمیت پای می­ فشارند و آن این است که وقتی قلمرو حاکمیتی تا حد زیادی گسترش یافت، به فعال شدن نیروهای گریز از مرکز منجر می­ شود و آنگاه زمانه زوال و فروپاشی آن حاکمیت آغاز می­گردد. پژوهش از نوع مطالعات بنیادی نظری، روش تحلیل آن، روش مقایسه­ ای و با بهره­ گیری از منابع کتابخانه­ ای (کتب و مقالات تخصصی) انجام گرفته است.