پژوهشی درباره «وزارت» خواجه نصیرالدین طوسی

سال انتشار: 1402
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 56

فایل این مقاله در 24 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_HII-33-59_006

تاریخ نمایه سازی: 28 بهمن 1402

چکیده مقاله:

جایگاه برجسته خواجه نصیرالدین طوسی در میان «اسماعیلیه» و نیز تقرب و نفوذ وی نزد «مغول ها» در ایران، این دیدگاه را پیش آورده که خواجه در این حکومت ها، به مقام «وزارت» منصوب شده است و رواج این دیدگاه تا آنجا پیش رفته که در میان شماری از پژوهشگران به عنوان گزاره ای قطعی انگاشته شده است؛ اما بررسی ها این دیدگاه را تایید نمی کند؛ بنابراین پرسش این پژوهش آن است که مستندات گزاره تاریخی «وزیر»بودن خواجه نصیرالدین چیست. چنین می نماید که برای دیدگاه یادشده منابع و مستندات موثق و معتبری در دست نیست و آنچه گفته شده بر پایه منابعی در این زمینه است که نویسندگان آن ها آگاهی دقیقی نداشته یا از روی ملاحظاتی خاص خواجه را وزیر اسماعیلیه و مغول خوانده اند. این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی و باهدف ارزیابی گزاره ای مطرح درباره زندگانی خواجه نصیرالدین، انجام شده و نشان می دهد که خواجه ، افزون بر نفوذی که نزد فرمانروایان اسماعیلیه و سپس مغول داشت و نیز جدا از اینکه به طور مشخص برخی مناصب ازجمله سرپرستی «اوقاف ممالک» ایلخانی را در دست داشت، هیچ گاه مسئولیت «وزارت» (به معنای فنی و تخصصی آن) را در دست نداشته است. هرچند این نکته را نمی توان از نظر دور داشت که به دلیل اینکه خواجه از مقربان ایلخانان بوده، فراتر از امور اوقاف در حکمرانی مغول در ایران تاثیر و نفوذ داشته است.

نویسندگان

یزدان فرخی

دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • آق سرایی، محمود (۱۳۶۲) تاریخ سلاجقه یا مسامره الاخبار و ...
  • ابن تیمیه، احمدبن عبدالحلیم (۱۴۰۸) الفتاوی الکبری لابن تیمیه، بیروت: ...
  • ابن عبری، ابوالفرج یوحنا مارغریغوریوس (۱۹۹۲) تاریخ مختصر الدول، انطون ...
  • ابن عبری، ابوالفرج یوحنا مارغریغوریوس (۱۳۷۷) تاریخ مختصر الدول، ترجمه ...
  • ابن طقطقی، محمدبن علی بن طباطبا (۱۳۱۷ق) الفخری فی الآداب ...
  • ابن طقطقی، محمدبن علی بن طباطبا (۱۳۶۷) تاریخ فخری: در ...
  • ابن فوطی، کمال الدین عبدالرزاق (۱۳۸۱) الحوادث الجامعه، ترجمه عبدالمحمد ...
  • ابن قیم جوزیه، ابی عبدالله محمد(۱۴۳۲) اغاثه اللهفان فی مصاید ...
  • اشپولر، برتولد (۱۳۸۲) تاریخ مغول در ایران، ترجمه محمود میرآفتاب، ...
  • اقبال آشتیانی، عباس (۱۳۸۰) تاریخ مغول و اوایل ایام تیموری، ...
  • الویری، محسن (۱۳۹۹) تاریخ اجتماعی شیعیان: مفاهیم و کلیات، قم ...
  • برجی، یعقوب علی (۱۳۸۰) «سیر تاریخی نظریه ولایت فقیه»، اندیشه ...
  • پورداود، ابراهیم و دارمستتر، جیمز (۱۳۹۴) اوستا: ویسپرد، خرداوستا، وندیداد؛ ...
  • تویسرکانی، قاسم (۱۳۳۶) «کارهای سیاسی خواجه نصیرالدین و هدف وی»، ...
  • جهشیاری، محمدبن عبدوس (۱۳۴۸) کتاب الوزرا و الکتاب، ترجمه ابوالفضل ...
  • خسروبیگی، هوشنگ؛ فرخی، یزدان (۱۳۹۱) «پژوهشی درباره سیف الدین بیتکچی ...
  • خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین (۱۳۵۵) دستورالوزرا، به تصحیح ...
  • دفتری، فرهاد (۱۳۹۱) «نصیرالدین طوسی و اسماعیلیان دوره الموت»، ترجمه ...
  • ذهبی، شمس الدین محمدبن احمد (۱۴۱۳) تاریخ الاسلام، به تحقیق ...
  • رحیم لو، یوسف (۱۳۷۰) «ابن فوطی»، در دایره المعارف بزرگ ...
  • صاییلی، آیدین (۱۳۳۶) «خواجه نصیر طوسی و رصدخانه مراغه»، در ...
  • طباطبایی، سیدجواد (۱۳۸۸) «خواجه نظام الملک طوسی»، دانشنامه زبان و ...
  • طباطبایی، سیدجواد (۱۳۹۱) «خواجه نصیر طوسی و فهم «اغراض» «حکمت ...
  • عقیلی، سیف الدین حاجی نظام (۱۳۶۴) آثار الوزرا، به تصحیح ...
  • علامه حلی، جمال الدین حسن (۱۹۸۸) کشف المراد فی شرح ...
  • عودی، ستار (۱۳۹۵) «هندوشاه نخجوانی»، در دانشنامه ادب فارسی، جلد۶، ...
  • فرحات، هانی نعمان (۱۳۸۹) اندیشههای فلسفی و کلامی خواجه نصیرالدین ...
  • قزوینی، محمد (۱۳۸۲) «مقدمه بر تاریخ جهانگشای جوینی، در تاریخ ...
  • کرمانی، ناصرالدین منشی (۱۳۶۴) نسائم الاسحار من لطائم الاخبار، به ...
  • مطالعه تطبیقی حامیان هنری دوره های ایلخانی و تیموری [مقاله ژورنالی]
  • کوثری، مسعود (۱۳۹۰) «هنر شیعی در ایران»، جامعه شناسی هنر ...
  • محمدی ملایری، محمد (۱۳۸۲) تاریخ و فرهنگ ایران در دوران ...
  • مدرس رضوی، محمدتقی (۱۳۴۸) مقدمه بر تنسوخ نامه ایلخانی، تهران: ...
  • مدرس رضوی، محمدتقی (۱۳۵۴) احوال و آثار قدوه محققین و ...
  • مدرسی، محمد (۱۳۷۹) سرگذشت و عقاید فلسفی خواجه نصیرالدین طوسی، ...
  • مسعودی، ابوالحسن (بی تا) التنبیه و الاشراف، به تصحیح عبدالله ...
  • مفتی مرادآبادی، محمدسعدالله (۱۳۸۹) معیارالاشعار و میزانالافکار فی شرح معیارالاشعار، ...
  • نخجوانی، هندوشاه بن سنجر (۱۳۱۳) تجارب السلف: در تواریخ خلفا ...
  • نصر، سیدحسین (۱۳۹۰) «گفت وگو با سیدحسین نصر»، گزارش میراث، ...
  • نصیرالدین طوسی، محمد (۱۳۷۳) اوصاف الاشراف، به تصحیح سیدمهدی شمس ...
  • نصیرالدین طوسی، محمد (۱۳۸۲) «ذیل خواجه نصیر طوسی بر جهانگشای ...
  • وصاف، عبدالله بن فضل الله شیرازی (۱۳۳۸ق) تجزیه الامصار و ...
  • وو، پی نن رشید (۱۳۶۸) سقوط بغداد و حکمروایی مغولان ...
  • همدانی، رشیدالدین فضل الله (۱۳۸۱) جامع التواریخ (تاریخ اسماعیلیان و ...
  • همدانی، رشیدالدین فضل الله (۱۳۹۴) جامع التواریخ (تاریخ مبارک غازانی)، ...
  • Aigle, Denise, ۲۰۰۷, “The Mongol Invasions of Bilād al-Shām by ...
  • Aigle, Denise, ۲۰۰۸, “Iran under Mongol domination: The effectiveness and ...
  • Bosworth, C. Edmund, ۲۰۰۳, “HENDUŠĀH B. SANJAR”, Encyclopædia Iranica, Vol. XII, ...
  • Daftari, Farhad, ۲۰۰۵, Ismailis in Medieval Muslim Societies, New York ...
  • Hamid Dabashi, ۱۹۹۶a, “Khwājah Naṣir al-Din Ṭusi: The Philosopher/Vizier and ...
  • Hamid Dabashi, ۱۹۹۶b, “The Philosopher/Vizier Khwāja Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī and ...
  • Lambton, A.K.S,۱۹۸۸, Continuity and Change in Medieval Persia: Aspects of ...
  • Lambton, A.KS, ۲۰۰۲, “Wazir: II, In Persia”, Encyclopedia Of Islam, ...
  • Lane, George E, ۲۰۰۳, Early Mongol rule in thirteenth-century Iran: a ...
  • Lane, George E, ۲۰۰۹, “JOVAYNI, ʿALĀʾ-AL-DIN”, Encyclopedia Iranica, XV/۱, p. ۶۳-۶۸, ...
  • Lane, George E, ۲۰۱۸, “ṬUSI, NAṢIR-AL-DIN,” Encyclopedia Iranica, online edition, ۲۰۱۸, available at http://www.iranicaonline.org/articles/tusi-nasir-al-din-bio ...
  • Minivi, M & Minorsky, V, ۱۹۴۰, “Naṣīr al-Dīn Ṭūsī on ...
  • Morgan, David, ۱۹۹۴, “DASTŪR AL-KĀTEB FĪ TAʿYĪN AL-MARĀTEB”, Encyclopedia Iranica, ...
  • Rizvi. Sajjad, ۲۰۱۳, "al-Tusi, Nasir al-Din", in The Princeton encyclopedia ...
  • Wu, Pai-nan Rashid, ۱۹۷۴, The Fall of Baghdad and the ...
  • Zaman, M.Q, ۲۰۰۲, "WAZIR, Etymology ", Encyclopedia of Islam, Leiden: ...
  • ʻAllāme Ḥelli, ĵ(۱۹۸۸) Kašf ul-Morād fī šarḥ-e taǰrīd ul-Eʻteqād, Beirut: ...
  • Borji, Y(۲۰۰۱), "Historical course of the theory of religious authority", ...
  • Daftari, F(۲۰۱۲) "Naṣīr- ul-Dīn-e Tūsī va dorey-e Alamūt", Trans. F. ...
  • Dahabi, Sh(۱۹۹۲) History of Islam, edited by Omar Abd-al-salām Todmari, ...
  • Ebn ʻEbrī, A(۱۹۹۲) Tārīḵ-e Moḵtaṣar al-dowal, edited by A.S. Al-yasowʻi, ...
  • Ebn ʻEbrī, A(۱۹۹۸) Tārīḵ-e Moḵtaṣar al-dowal, trans. A. Āyatī, Tehran: ...
  • Ebn Fowatī, K(۲۰۰۲) Al-Ḥawādīṯ al-ǰāmīʻa, , trans A. Āyati, Tehran: ...
  • Ebn Qayem e ǰozīya(۲۰۱۰) Eḡāṯat ul-lahfān fī Maṣāyed ul-šaytān, edited ...
  • Ebn Taymīyya, A(۱۹۸۷) Al-Fatāwī al-kobrā lī-Ebn-e Taymīyya, Beirut: Dār ul-kotob ...
  • Ebn Teqtaqā, M(۱۹۸۸) Al-faḵrī fī Ādāb ul-Solṭānīya wa al-dowal ul-Īslamīya, ...
  • Ebn Teqtaqā, M(۱۸۹۹) Al-faḵrī fī Ādāb ul-Solṭānīya wa al-dowal ul-Īslamīya, ...
  • Eqbal e Ashtiyani, Abbas(۲۰۰۱) History of Mongol and early Timurid ...
  • Spuler, Bertold (۲۰۰۳) Die Mongolen in Iran:politik, verwaltung und kultur ...
  • Farhat, Hani (۲۰۱۰) Philosophical and Theological Thoughts of Khwaja Nasiruddin ...
  • Hamedāni, R(۲۰۰۲) ǰāme‘ ul-Tawārīḵ, edited by M.T Daneshpazhuh va M. ...
  • Hamedāni, R(۲۰۱۵) ) ǰāme‘ ul-Tawārīḵ, edited by M.Roshan va M. ...
  • Kermāni, N(۱۹۸۵) Nasā’īm ul-Asḥār mīn laṭā’īm ul-Aḵbār, edited by Mir ...
  • Keshavari, E(۲۰۱۹) "A Comparative Study of the Most Widely Used ...
  • Kosari, M(۲۰۱۱) "THE SHIITE ART IN IRAN ", SOCIOLOGICAL JOURNAL ...
  • Khosrobeigi, H & Farrokhi. Y(۲۰۱۲) a research on Seifuddin Bitekchi, ...
  • Mohammadi, Malayeri(۲۰۰۳) Iran's history and culture during the transition from ...
  • Masʻudī, A(n.d) Al-Tanbih wa al-Ešrāf, edited by Abdolah Islmaeil, Cairo: ...
  • Masʻudī, A(۱۹۸۶) Al-Tanbih wa al-Ešrāf, translated by Abolqasem Payandeh, Tehran: ...
  • Mofti Moradabadi, M(۲۰۱۰) Me‘yār ul-Aš‘ār wa Mīzān ul-Afkār fī šarḥ-e ...
  • Nasr, S. H(۲۰۱۱) "Conversation with Seyed Hossein Nasr", Heritage Report, ...
  • Naṣir ul-Dīn Tūsī, M(۱۹۹۴) Oṣāf ūl-ašrāf, edited by S.M.shams al-Dini, ...
  • Oudi, S(۲۰۱۶) "Hendušāh-e Naḵǰavānī", Dānešnāme ye Zabān va Adab e ...
  • Purdavowd, E & Darmesteter, James (۲۰۱۵) Avestā, Tehran: Negāh ...
  • Rahimlu,Y(۱۹۹۱) "Ebn e Fowati",the Great Islamic Encyclopedia, edited by K.M.Bojnurdi, ...
  • Tabatabaei, S(۲۰۰۹) "Ḵāǰe Naṣīr ul-molk-e Tūsī ", Dāneṣnāme ye Zabān ...
  • Tabatabaei, S(۲۰۱۲) "Ḵāǰe Naṣīr-e Tūsī va Fahm-e Aḡrāž-e Ḥekmat-e ʻAmalī-e ...
  • Towserkani, Q(۱۹۵۷) "Khwaja Nasiruddin's political works and his goal", in ...
  • Vaṣṣāf, ʻA(۱۹۵۹) Taǰzīyat ul-Amṣār va Tazǰīyat ul-Aʻṣār, Tehran: Ketābḵāne-ye Ebn ...
  • Wu, P.R(۱۹۸۹), The fall of Baghdad and the rule of ...
  • Aigle, Denise, ۲۰۰۷, “The Mongol Invasions of Bilād al-Shām by ...
  • Aigle, Denise, ۲۰۰۸, “Iran under Mongol domination: The effectiveness and ...
  • Bosworth, C. Edmund, ۲۰۰۳, “HENDUŠĀH B. SANJAR”, Encyclopædia Iranica, Vol. XII, ...
  • Daftari, Farhad, ۲۰۰۵, Ismailis in Medieval Muslim Societies, New York ...
  • Hamid Dabashi, ۱۹۹۶a, “Khwājah Naṣir al-Din Ṭusi: The Philosopher/Vizier and ...
  • Hamid Dabashi, ۱۹۹۶b, “The Philosopher/Vizier Khwāja Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī and ...
  • Lambton, A.K.S,۱۹۸۸, Continuity and Change in Medieval Persia: Aspects of ...
  • Lambton, A.KS, ۲۰۰۲, “Wazir: II, In Persia”, Encyclopedia Of Islam, ...
  • Lane, George E, ۲۰۰۳, Early Mongol rule in thirteenth-century Iran: a ...
  • Lane, George E, ۲۰۰۹, “JOVAYNI, ʿALĀʾ-AL-DIN”, Encyclopedia Iranica, XV/۱, p. ۶۳-۶۸, ...
  • Lane, George E, ۲۰۱۸, “ṬUSI, NAṢIR-AL-DIN,” Encyclopedia Iranica, online edition, ۲۰۱۸, available at http://www.iranicaonline.org/articles/tusi-nasir-al-din-bio ...
  • Minivi, M & Minorsky, V, ۱۹۴۰, “Naṣīr al-Dīn Ṭūsī on ...
  • Morgan, David, ۱۹۹۴, “DASTŪR AL-KĀTEB FĪ TAʿYĪN AL-MARĀTEB”, Encyclopedia Iranica, ...
  • Rizvi. Sajjad, ۲۰۱۳, "al-Tusi, Nasir al-Din", in The Princeton encyclopedia ...
  • Wu, Pai-nan Rashid, ۱۹۷۴, The Fall of Baghdad and the ...
  • Zaman, M.Q, ۲۰۰۲, "WAZIR, Etymology ", Encyclopedia of Islam, Leiden: ...
  • نمایش کامل مراجع