طرحواره های تصویری در سوره آل عمران از دیدگاه لیکاف و جانسون

زبان شناسی شناختی رویکردی نوین در مطالعات زبانی است که رابطه زبان انسان و ذهن و تجارب فیزیکی و اجتماعی او را مورد بررسی قرار می دهد. مارک جانسون و جرج لیکاف از نظریه پردازان پیشگام در این حوزه شناخته می شوند و استعاره مفهومی از منظر آنها با تبیین و عینیت سازی مفاهیم انتزاعی جهت شناخت و تبادل تجربیات انسان نسبت به پدید ه های اطراف متمایز می گردد. از آنجا که پرداختن به تصورات متافیزیک و مفاهیم اخلاقی و ارتباط آن با تجربیات شناختی محسوس و روزمره زندگی، حضوری پررنگ در نوع زبان و بیان دینی دارد، بررسی طرحواره های تصویری در استعاره های قرآن کریم، نظامی از ساختارهای مفهومی و لایه های پیچیده معنایی آیات قرآنی را هویدا می سازد. در این جستار تلاش شده تا با توجه به طرح نظریه لیکاف و جانسون و ساخت های ذهنی استعاره های موجود در سوره آل عمران، سه نوع طرحواره حرکتی، حجمی و قدرتی بر مبنای توصیف و تحلیل نمونه های قرآنی مورد بررسی قرار گیرد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در سوره آل عمران برخی مفاهیم به صورت استعاره مفهومی بیان شده و در میان این مفاهیم، انواع طرحواره های حرکتی، حجمی و قدرتی جهت برجسته سازی برخی رخ دادها و تبیین و تقویت پیام های دینی به کار رفته اند. طرحواره حرکتی در سوره آل عمران با درنظرگرفتن مفاهیم حسی، بیشتر بر حوزه مقصد به عنوان نتیجه حرکت تاکید دارد و طرحواره حجمی در این سوره در حوزه های مثبت و منفی در قالب ظرف و مظروف و طرحواره قدرتی در انواع انسداد، رفع مانع و تغییر مسیر متمایز می گردد.