تحلیل و بررسی آیه استخلاف از نظر مفسرین شیعه و سنی وارتباط آن با منجی و مهدویت

اندیشه مهدویت از جمله سنتهای قطعی و تخلف ناپذیر اسلام است و از نظر ماهیت، جزو سنتهای »مقید«، از نظر رویکرد جزو سنتهای »تبعی« و از لحاظ کارکرد، جزو سنتهای »اجتماعی« به شمار می آید؛ زیراولا تحقق اندیشه مهدویت و بروز و ظهور آن، متکی به رفتار و کردار بشر بوده و اراده و اختیار بشر در فعلیتبخشی به آن، نقشی موثر دارد. از آنجا که ضرورت اندیشه مهدویت در پرتو ضرورت سنت » استخلاف« دستیافتنی است و سنت استخلاف به عنوان مبانی و پایه گذار اندیشه مهدویت تلقی شده و مهدویت به تبع آنها به منصه ظهور میرسد، اندیشه مهدویت تابع و فرع آن است؛ از اینرو میتوان سنت مهدویت را سنت تبعی خطاب کرد. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی آیه استخلاف از نظر مفسرین شیعه و سنی می باشد. یافته های این پژوهش نشان می دهد؛ اهل سنت کوشیده اند مفاد آیه را به گونه ای تحلیل کنند که از یک سو این آیه شریفه فقط بر خلفا منطبق شود و از سوی دیگر به رد و ابطال هر نوع تحلیل و تفسیری که امکان تطبیق بر غیرخلفا وجود داشته باشد بپردازند. بنابراین، معتقدند که در عبارت (وعدالله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات) خطاب به صحابه و حاضران در عصر نزول است. اما بر اساس مفاد آیه و احادیث شیعی هماهنگ با ظاهر آیه شریفه، قوم موعود، ائمه اطهار(ع) و امام مهدی(عج) و یاران آن حضرتند. این احادیث، وقوع این وعده در صدر اسلام را باطل میدانند و وعده را به عصر ظهور امام مهدی(عج) اختصاص میدهند.