بررسی مفهوم مشارکت اجتماعی در الگوی آرمانشهرهای ایرانی -اسلامی اندیشمندان: ابونصر فارابی ، ابن خلدون و خواجه نصیر طوسی مورد پژوهی : طراحی شهری محله کن تهران

طبیعت انسان، اجتماعی است و زندگی اجتماعی هم براساس روابط انسانها با یکدیگر امکان پذیر می شود و در این فرآیند، فرد و جامعه بر یکدیگر تاثیر می گذارند. در نتیجه ، بر افراد جامعه لازم است نقش خود را در این تاثیرگذاری و تاثیرپذیری به درستی ایفا کنند. از این رو افراد باید با مشارکت فعال، در سرنوشت خود و جامعه دخالت کرده و در سیاست گذاری ها، تصمیمات و چگونگی اداره امور کشور تاثیرگذار باشند. امروزه مشارکت فعال شهروندان، به عنوان عنصری محوری در تحقق دموکراسی و در امر توسعه پایدار در مباحث شهری و شهرسازی مطرح است . با توجه به اهمیت مشارکت شهروندی در حکمرانی ، پژوهش های زیادی برای تبیین این مفهوم انجام شده که هر یک از زاویه ای به آن نگریسته و این مفهوم را مورد واکاوی قرار داده اند. در این میان پژوهش های قلیلی به نقش محققان حوزه فرهنگ ایرانی و اسلامی همچون فارابی ، شیخ بهایی ، خواجه نصیر، ابن خلدون و ... که در پژوهش های تاریخی مربوط به شهر، شهرنشینی و شهروندی آن ها ابعاد مشارکت بسیار پررنگ است ، پرداخته اند. این پژوهش قصد دارد به بررسی آرای مربوط به مقوله »شهر و شهرنشینی « از دیدگاه فارابی (معلم ثانی ) ، شیخ بهایی ، خواجه نصیر، ابن خلدون و ... از طریق خصوصیات و ویژگی های شهر آرمانی یا همان مدینه فاضله ایشان و کاربرد آن در دانش برنامه ریزی به خصوص در امر مشارکت شهروندان بپردازد. روش تحقیق در این پژوهش بر اساس روش توصیفی -تحلیلی بوده که در مرحله اول از منابع اسنادی و کتابخانه ای استفاده است و در مرحله بعدی برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از مشاهده و مطالعات میدانی بهره گرفته شده است . در نهایت برای کسب دیدی جامع و اطلاعات دقیق تر، مصاحبه نامه ای تهیه و توسط مشاور طرح مذکور تکمیل گردید. با بررسی های به عمل آمده به این نتیجه می توان رسید که دیدگاه های مطرح شده این اندیشمندان اسلامی - ایرانی با دیدگاه های معاصر اندیشمندان امروزی قرابت و تشابه زیادی داشته است . به نظر می رسد نظریات این اندیشمندان به بحث مشارکت شهروندی نزدیک است که خود یکی از مسایل مهم در برنامه ریزی انسانگرا به شمار می رود. از طرفی با بررسی طرحها و پروژههای تعریف و اجرا شده توسط مهندسین مشاوره در حوزه طراحی و برنامه ریزی شهری متاسفانه با بهره گیری اندک از عنصر مشارکت شهروندان در مراحل مختلف از تعریف ، تهیه و اجرا پروژههای شهری ، شاهد عدم اجرای کامل و موفق این طرحها گردیده است . نتایج این پژوهش می تواند نقش دیدگاه های بومی را در رشته های برنامه ریزی و طراحی شهری ، علوم اجتماعی و علوم انسانی به خصوص علوم شهری به نحو کاربردی تری ارتقاء بخشد و با کاربست اندیشه های اندیشمندان ایرانی -اسلامی و به روزرسانی آراء ایشان با نیازهای جامعه امروز شاید بتوان موجب افزایش مشارکت اجتماعی شهروندان در زمینه ها و سطوح مختلف گردید و از این طریق میزان موفقیت این طرحها در مراحل مختلف را به لحاظ کیفی و کمی افزایش داد.