بررسی تطبیقی معیارهای پدیدارشناسانه در معماری مساجد ایران در دوره تیموری و سلجوقی(نمونه موردی: مسجد جامع گوهرشاد و مسجد جامع اردستان)

پدیدارشناسی تفکیک بین عین و ذهن را به درستی نمی داند؛ بدین معنا که نه انسان را به کناری می نهد و نه او را منفعل می داند و نه تمام نقش را به او می دهد، بلکه پدیدار شناسی بر روی تمامی این ها تمرکز نموده است. از این رو لازمه ادراک معماری، بهره مندی و تجلی عناصر و مولفه های پدیدارشناسانه در فضا است که به واسطه خواص و ویژگی هایشان موجبات حرکت فیزیکی را به صورت بصری و ذهنی در مخاطب فراهم می آورد. حال استفاده از این مولفه ها در فضای مساجد این مکان ها را در کنار دیگر خصوصیاتشان به مکانی عرفانی دل نموده است که موجب تجلی باورهای عرفانی می گردد. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل فضای مساجد دوره تیموری و سلجوقی به مثابه فهم چگونگی ظهور معیارهای پدیدارشناسانه در آن ها در راستای ضرورت بازتولید این معیارها در مساجد دوران کنونی است و در این راستا از رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسانه که به دنبال چگونگی ظهور معیارهای پدیدارشناسی در مساجد جامع گوهرشاد و اردستان است؛ استفاده شده است. سرانجام نتایج پژوهش حاکی از آن است که در هردو مسجد معمار سادگی، تک رنگی و بی آلایشی بنا را به صورت نمادی از شریعت ناب اسلام قرار داده است و در گنبد تزئینات آجرکاری را ابزاری برای ابراز ارادت به مقام عرفانی مراد خود قرار داده است. همچنین تناسبات معماری در این دو مسجد مجموعه ای متواضع و انسانی خلق کرده است، مجموعه ای که انسان با حضور در آن، جهان را با ساختمان و وجود معماری اش دریافت و درک می کند و جهان تجربی حول معماری سازماندهی و تعریف می شود و معنا می یابد.