بررسی کانه‎زایی کانسار مس خانکشی با استفاده از داده های مینرالوژیکی، ژئوشیمیایی و سیال درگیر، استان مرکزی

کانسار خانکشی در ۸۰ کیلومتری جنوب غرب تهران و در استان مرکزی واقع شده است. این محدوده شامل توالی از سنگ های آتشفشانی آذرآواری بوده که به‎طور غالب شامل تراکی‎آندزیت و آندزیت با روند شرقی غربی و با سن ائوسن است. این سنگ‎ها ماهیت پتاسیم بالا دارند و از دید جایگاه زمین‎ساختی، در موقعیت حاشیه حوضه پشت کمانی و تحت تاثیر فرایندهای کششی قرار گرفته‎اند. قدیمی‎ترین سنگ‎های منطقه مربوط به واحد Elta از نوع توف سبز آندزیتی در جنوب شرقی محدوده معدنی خانکشی است. این واحد  شاخص حوضه ای با فعالیت آتشفشانی همزمان  با رسوب‎گذاری و فعالیت بروندم‎هاست. در این راستا، توف های سبز با لایه بندی ظریف همزمان با آهک های میکروکریستالین نوع میکرایتی، در این حوضه شکل گرفته اند. از سوی دیگر، حضور آهک های نوع میکرایتی همراه با پیریت های فرامبوییدال در این واحد سنگی، توجیه کننده محیط احیایی در رخداد کانه‎زایی سولفیدی و حاکی از فعالیت بروندم‎هاست که می‎تواند منبع تغذیه کننده سولفور در کانه زایی سولفیدی تیپ مانتو در این منطقه باشد. سنگ میزبان این کانسار، واحد  Eltاز نوع لاتیت آندزیت با بافت مگاپورفیریتیک و شامل کالکوپیریت، بورنیت به عنوان کانه های اصلی است که با پیریت و به‎طور فرعی کالکوسیت، کوولیت، هماتیت، گوتیت، مالاکیت و رگچه‎های دولومیتی- دولواسپارایتی همراه  هستند. جانشینی پیریت فرامبوییدال توسط کالکوپیریت و بورنیت، به‎ صورت بلورهای ریز کروی در زمینه میکرایتی اولیه و نیز ته نشست این دو کانی توسط محلول های هیدروترمال به صورت بلورهای ساب هدرال در داخل رگه و رگچه های دولواسپارایت حاصل از تبلور سنگ های کربناتی میکرایتی به شکل اپی ژنتیک است که فرآورده‎های ثانویه سوپرژن را تولید کرده‎اند. این واحد همراه با پیروکلاستیک‎ها و توف های برشی وابسته (واحد Elta) نماینده یک سیکل ولکانیکی بوده که به‎صورت چینه‎کران در آن کانه زایی مس رخ داده است. دگرسانی های مرتبط با کانسارسازی شامل کلریتی شدن ضعیف، اکسیداسیون همراه با درجه کمتری از دگرسانی آرژیلیک، سرسیتی شدن و زئولیتی شدن است. در محدوده مطالعاتی کانه زایی مس از نوع چینه کران و با بافت دانه پراکنده، رگه- رگچه ای، پرکننده فضاهای خالی و جانشینی دیده میشود. مطالعات میانبارهای سیال، دمای همگن‎شدگی را بین ۴/۱۲۹ تا ۱/۲۲۷ ( با میانگین ۱۷۵) درجه سانتی گراد و دامنه تغییرات شوری را بین ۹۱/۱تا ۴/۱۳ (با میانگین ۱۲) درصد وزنی نمک طعام نشان می‎دهد. عمق به دام افتادن میانبارهای سیال دراین کانسار، کمتر از ۲۰۰ متر و فشار کمتر از ۷۴ بار است. این کانسار بر پایه ویژگی‎های زمین‎شناسی، کانی‎شناسی، بافت و ساخت و داده‎های حاصل از میانبارهای سیال، قابل مقایسه با کانسارهای مس نوع مانتو است.