گزارش بررسی قوانین و مقررات ایمنی زیستی ایران و کشورهای منتخب از قاره آمریکا، آسیا، اروپا و اقیانوسیه (۲)

با توجه به گسترش تولید و مصرف محصولات تراریخته در سطح جهانی و نظر به اهمیت به کارگیری تدابیر و مقررات لازم برای استفاده ایمن از مزایای این قبیل محصولات و جلوگیری از بروز مخاطرات احتمالی زیست محیطی و سلامت آنها، تدوین قوانین و مقررات ایمنی زیستی در هر کشور دارای اهمیت فراوانی است. لذا تدوین، تصویب و اجرایی شدن قوانین و مقررات مناسب در سطح ملی، بسیار مهم است. در گزارش حاضر به تفسیر قوانین و مقررات ایمنی زیستی در ایران و ایرادهای موجود در آن و همچنین قوانین ایمنی زیستی ۱۰ کشور از قاره های اروپا، آسیا، آمریکا و اقیانوسیه پرداخته شده است. در ابتدا به سوابق ایمنی زیستی در ایران، قانون ملی ایمنی زیستی و محاسن و ایرادهای آن (آیین نامه اجرایی بند «ب» ماده (۷) قانون ایمنی زیستی و ایرادهای آن، شیوه نامه بند «الف» ماده (۴) قانون ایمنی زیستی و معایب آن، دستورالعمل اجرایی حداقل ضوابط برچسب گذاری فراورده های غذایی و آشامیدنی و دستورالعمل اجرایی وزارت بهداشت درخصوص موجودات تغییر یافته ژنتیک و فراورده های آن مرتبط با مواد غذایی و معایب آن، شیوه نامه صدور، تمدید و لغو مجوز تولید، رهاسازی، حمل ونقل داخلی و فرامرزی، صادرات و واردات موجودات دستکاری شده ژنتیکی (سازمان حفاظت محیط زیست) و معایب آن)، سیاست های اجرایی ایمنی زیستی (۱۳۹۶) و محصولات تراریخته در قانون برنامه ششم توسعه کشور پرداخته شده است. در ادامه به قوانین و مقررات ایمنی زیستی کشورهای منتخب از قاره آمریکا، آسیا، اروپا و اقیانوسیه شامل آرژانتین، آمریکا، برزیل، چین، استرالیا، ژاپن، کانادا، هند، اتحادیه اروپا و آلمان پرداخته شده است. در بررسی صورت گرفته، وضعیت کشت و کار محصولات تراریخته در هر کشور، وضعیت مقررات ایمنی زیستی در کشور مربوطه، ساختار مدیریت ایمنی زیستی، محتویات قوانین و مقررات کشور مذکور، آیین نامه های مرتبط و ساختار حقوقی و شمول قوانین و مقررات مربوطه بررسی و تفسیر شده است. برخی کشورها مثل آمریکا و کانادا قوانین و مقررات جدید برای مدیریت و نظارت محصولات تراریخته تدوین نکرده اند و از همان مقررات قبلی خود استفاده و آنها را به روزرسانی کرده اند. اما سایر کشورها مثل هند، اتحادیه اروپا، چین، ژاپن، آرژانتین و برزیل مثل ایران قوانین و مقررات جدید ایمنی زیستی تدوین کرده اند. براساس مطالعه صورت گرفته در این تحقیق، تقریبا در همه کشورهایی که قوانین جدید تدوین کرده اند، ساختار، معیارها و شاخص های مهمی مد نظر گرفته است که شامل هدف، مقدمه، تعاریف، شمول قانون، کمیته ها و دستگاه های اجرایی ذی صلاح، پروانه فعالیت در حوزه مهندسی ژنتیک، شرایط استفاده محصور، شرایط و ضوابط رهاسازی عمدی به محیط زیست، نحوه ثبت ارقام و نژادهای موجودات تراریخته، ضوابط واردات، صادرات و ترانزیت با هدف مصرف غذایی، علوفه یا فراوری، نحوه عرضه به بازار، فرایندهای تسهیل شده برای برخی محصولات خاص، راهکارها و ضوابط ارزیابی مخاطرات احتمالی و مدیریت مخاطرات احتمالی، ارزیابی های اقتصادی و اجتماعی و اخلاقی، آگاهی و مشارکت عمومی و تبادل اطلاعات، نحوه حفظ و یا انتشار اطلاعات محرمانه و غیرمحرمانه و مالکیت فکری، شرایط بسته بندی، برچسب گذاری، حمل ونقل و شناسایی، پایش بعد از تجاری سازی، اقدامات لازم و اضطراری در شرایط غیرمترقبه، تعهدات و جبرات خسارات، هزینه ها و تامین منابع مالی، اطلاعات مورد نیاز برای صدور مجوز جهت اجرای فعالیت های مختلف، کانون ملی و دستگاه های اجرایی مسئول در قبال پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا، معرفی مراکز و آزمایشگاه های ارزیابی و شناسایی محصولات تراریخته و نهایتا نحوه تدوین آیین نامه ها و اقدامات اداری هستند.