ارزیابی راندمانهای آبیاری، کارآیی مصرف و بهرهوری آب در حوضه دریاچه ارومیه (مطالعه موردی شبکه آبیاری و زهکشی زرینهرود)

شبکه آبیاری و زهکشی زرینهرود با مساحت ۶۵۰۰۰ هکتار، مهمترین شبکه حوضه دریاچه ارومیه است که به ­طور مستقیم با دریاچه در ارتباط است. با بحران کنونی دریاچه، بررسی کارایی وضعیت موجود شبکه در برنامه نجات دریاچه ارومیه ضروری است. هدف از این مطالعه، ارزیابی راندمانهای انتقال، توزیع، کاربرد و بهره­ وری آبیاری در سطح مزارع شبکه است. سه محصول از الگوی کشت منطقه با بیشترین سطح زیر کشت (چغندر ۱۰ درصد، یونجه ۲۲ درصد و گندم ۳۸ درصد) انتخاب شد. روش غالب آبیاری منطقه بهصورت آبیاری سطحی است. در سطح شبکه، رطوبت خاک مزرعه در قبل و بعد از آبیاری، خصوصیات فیزیکی و هیدرولیکی خاک و حجم مصرف آب برای آبیاری اندازهگیری شد. نتایج نشان میدهد که متوسط راندمان انتقال در کانالهای با پوشش بتنی شبکه حدود ۷۹ درصد است که در دامنه ۳۳ درصد (در کانالهای کوچکتر) تا ۱۰۰ درصد (در کانالهای بزرگتر) قرار دارد. راندمان توزیع آب در شبکه، به ­طور متوسط ۷۶ درصد است که بین ۵۰ و ۱۰۰ درصد متغیر است. راندمان کاربرد آب در مزارع  براساس تحلیل بیلان رطوبتی خاک، از ۴۱ درصد در بافت خاک لوم رسی شنی تا ۶۶ درصد برای بافت رسی متغیر بوده است. براساس تحلیل دادههای میزان برداشت محصول، هزینههای تولید و قیمت فروش محصول، کارایی مصرف آب (برحسب کیلوگرم محصول بهازای هر مترمکعب آب مصرفی) از ۴/۰ برای یونجه مسن تا ۱/۵ برای چغندرقند متفاوت است. میزان بهرهوری آب در این شبکه (برحسب ریال بهازای هر مترمکعب آب مصرفی) بین ۲۷۴۰ برای یونجه با سن بالای ۱۰ سال و ۶۹۰۰ برای گندم است. میتوان نتیجه گرفت که در صورت محدودیت آب، به لحاظ اقتصادی اولویت کشت بهترتیب گندم، چغندرقند و یونجه خواهد بود.