اصلاح و گزینش پایه های رویشی سیب بمنظوردستیابی به پایه های کلونال برتر

بمنظوردستیابی به پایه های پاکوتاه مناسب و امیدبخش، برنامه بهنژادی 5 ساله (مرحله اول) ازطریق هیبریداسیون و نتاج حاصل ازآزادگرده افشانی ژنوتیپ های پاکوتاه بومی و پایه های خارجی انجام گرفته است. انتخاب والدها با درنظرگرفتن خصوصیات مطلوب پایه های بومی و خارجی ازنظر میزان کنترل رشدپیوندک ( پاکوتاه کنندگی)، سازگاری با شرایط آب و هوایی منطقه، مقاومت دربرابر آفات و امراض (آفت شته مومی سیب و بیماری قارچی فیتوفترا)، مقاومت بسرما و براساس اهداف تعیین شده بوده است. والدهای پدری درترکیب های تلاقی ازبین پایه های بومی و خارجی باداشتن صفات نظیر مقاومت به آفات و امراض، مقاومت به خشکی و کلروز و والدهای مادری ازبین پایه های بومی و خارجی با قدرت پاکوتاه کنندگی متوسط و خیلی زیاد و سازگار با خاک و شرایط آب و هوایی منطقه انتخاب شده که شامل : پایه های خان آلماسی، سیب ترش و نورترن اسپای بعنوان والدهای پدری و پایه های 9‭.M.‬7 ، ‭M.‬‮‭26 , M ‬و گمی آلماسی، بعنوان والدهای مادری تعیین شده اند. کلیه پایه های مورد نظر درمنطقه موجود بوده و همگی در مرحله زایشی می باشند.. ترکیب های تلاقی متفاوت درهرسال بسته به تعداد ترکیب های تلاقی و بسته به تعداد پایه های مادری و پدری انتخابی موجود درمنطقه داشته و تعداد کراس سالیانه بسته به میزان گرده موجود، تعداد درخت، تعداد بازو و شاخه، تراکم گلدهی پایه های مادری و باتوجه به سال آوری پایه های مادری درهرسال متفاوت ولی دارای حداقل کراس تعریف شده سالیانه بوده است. با توجه به اینکه برای هرترکیب تلاقی سه اصله درخت درنظرگرفته شده بنابراین درهرسال برای هرترکیب تلاقی ‮‭1500‬ هیبرید پیش بینی گردیده بود. درخت ها و شاخه های والدهای مادری قبل از باز شدن جوانه های گل توسط کیسه زنی ایزولاسیون و جداسازی شده و پس از تامین دانه های گرده از والدهای پدری عملیات گرده افشانی انجام گرفته است. بذورهیبرید و آزاد گرده افشان پایه های فوق ازمیوه ها جدا و بعداز دو هفته نگهداری در سردخانه درخزانه کشت می شوند. یادداشت برداریها ازسبز شدن بذوردرخزانه و ازصفات رویشی انجام و پس از انتخاب دانهال های هیبرید و آزاد گرده افشان دراین مرحله قابلیت ریشه زایی آنها با استفاده از روش خوابانیدن کپه ای و قلمه خشبی درفاز دوم ارزیابی می شود و درمراحل بعدی میزان پاکوتاه کنندگی آنها با استفاده ازپیوند ارقام تجارتی سیب برروی نتاج گزینش شده بررسی و درنهایت مقاومت به آفات و بیماریهای مهم پایه های سیب و همینطور استرس های غیرزنده درفازهای بعدی انجام خواهد شد. درنهایت پایه های امیدبخش و مناسب برای منطقه انتخاب میشوند. درسال اول اجرای طرح تعداد درخت و شاخه لازم ازدرختان والدین نرانتخابی برداشت و دانه گرده هرپایه تهیه گردید بمحض آماده شدن والدین مادری، عملیات دورگ گیری انجام شد و بعدازمراقبت های ویژه درزمان برداشت، میوه های هیبرید برداشت و بذورآنها تهیه گردید همچنین میوه های حاصل ازآزاد گرده افشان ژنوتیپ های پاکوتاه بومی و پایه های خارجی برداشت و بذورآنها تهیه گردید. بذورهیبرید و بذورحاصل ازآزاد گرده افشان هرترکیب تلاقی جداگانه درپاییز درخزانه کشت گردید. این عملیات به مدت سه سال ادامه پیدا کرد بدین ترتیب که درفروردین ماه هرسال دردرختان پایه های انتخاب شده (والدین نر و ماده) عمل هرس بمنظور تولید شاخه و بعد عملیات دورگ گیری انجام شد و بعدازمراقبت های ویژه درزمان برداشت، میوه های هیبرید برداشت و بذورآنها تهیه گردید در ضمن میوه های آزاد گرده افشانی شده بین پایه های مختلف جمع آوری و بذورآنها هم تهیه گردید. در نهایت بذورهیبرید هرترکیب تلاقی و همچنین بذورآزادگرده افشان بطورجداگانه درخزانه کشت گردید ضمنا" بذوری که درسال های قبل درخزانه کشت شده بودند سبزشده و تولید نرک نموده اند که هرسال درطول دوره رشد مراقبت های لازم ازآنها بعمل آمده و ارزیابی های اولیه ازخصوصیات رویشی آنها صورت گرفته است. طی دو سال آخراجرای طرح کلیه نتاج تولید شده به روش جنسی (دانهال های هیبرید و آزادگرده افشان ها) ارزیابی مقدماتی شدند که دراین ارزیابی ها صفات مهم رشد از قبیل رشد رویشی شاخه ها، تولید شاخه های جانبی درقسمت های میانی و تحتانی تنه، پاکوتاهی درختان، اندازه و رنگ برگها، وجود و یا عدم وجود غده برروی تنه، تولید نرکهای طویل، مقاومت به بیماریها و آفات مهم ازجمله آتشک و .... انجام گرفت و نهایتا دراین مرحله تعداد ‮‭110‬ دانهال هیبرید و آزاد گرده افشان از بین حدود ‮‭5000‬ دانهال هیبرید حاصل از ترکیبات مختلف و ‮‭5000‬ دانهال آزاد گرده افشان انتخاب شدند. دانهال های انتخاب شده جهت بررسی ریشه زایی درفاز دوم به زمین اصلی منتقل گردیدند. کلمات کلیدی : پایه های پاکوتاه، بهنژادی، ترکیب تلاقی، والد پدری، والد مادری، صفات رویشی و زایشی.