مدلسازی و تحلیل الگوی کشت محصولات زراعی و باغی در دهستان دشت، شهرستان شهرضا، استان اصفهان

برای تدوین یک الگوی کشت مناسب و عملیاتی، اطلاعات مختلفی شامل اطلاعات تناسب اراضی، منابع آب و مصارف آب کشاورزی، قیمت و هزینه، تکنولوژی تولید و بهره وری، و محدوده و نظام بهره برداری های کشاورزی نیاز می باشند. پروژه حاضر با بهره گیری از نتایج حاصل از سایر پروژه های مرتبط با طرح «تدوین برنامه الگوی کشت ملی در مرحله پایلوت: مطالعات دهستان دشت، شهرستان شهرضا، استان اصفهان» و به منظور دستیابی به بخشی از اهداف اصلی و فرعی این طرح انجام شد. اطلاعات لازم در یک پروسه سیستماتیک، جمع بندی، پردازش و تلفیق گردید. سپس در قالب یک بانک اطلاعات پایه، در مدل ریاضی الگوی کشت محدوده مطالعاتی، مورد استفاده قرار گرفت. این مدل که یک الگوی برنامه ریزی ریاضی چند هدفه بود، تامین کننده مصالحه ای بین اهدافی چون حداکثر شدن منافع بهره برداران کشاورزی (بازده برنامه ای)، کاهش اثرات تخریبی زیست محیطی (هزینه کود و سم)، کاهش مصرف ویا افزایش بهره وری مصرف آب و حفظ منافع اجتماعی (اشتغال) با لحاظ محدودیت های اقتصادی، فنی و استراتژیک حاکم بر مزارع و منطقه بود. الگوی کشت حاصل از این مدل، برای محدوده مطالعات پایلوت استان که عبارت از دهستان مهیار (دشت) با بیش از 80 هزار هکتار وسعت و کاربری های متنوع صنعتی، خدماتی، نظامی وسکونت گاهی و حدود 17 هزار هکتار اراضی کشاورزی تحت تملک در شمال شهرستان شهرضا می باشد، پیشنهاد شد. الگوی چند هدفه پیشنهادی، افزایش سطح زیر کشت محصولات باغی و سبزیجات و کاهش سطح زیر کشت غلات و علوفه را در محدوده مورد مطالعه نشان می دهد و میزان تولید محصولات کشاورزی نیز به فراخور تغییر الگوی کشت تغییر یافته است. علاوه بر این، الگوی پیشنهادی، کاهش 31 درصدی سطح زیرکشت کل، کاهش 56 درصدی میزان مصرف آب در هکتار، افزایش 5 میلیارد ریالی سود خالص و درنتیجه افزایش بهره وری استفاده از زمین از میزان 30 میلیون ریال در هکتار برای الگوی جاری به 40 میلیون ریال در الگوی چند هدفه را نشان می دهد. با توجه به اینکه در مدل مدون الگوی کشت مطالعه جاری، اهداف متفاوت و گاها متضاد مورد نظر بود و ایجاد مصالحه بین اهداف مورد نظر در مدل برنامه ریزی چند هدفه انجام شد، لذا استفاده از نتایج آن برای تصمیم گیرندگان توصیه می شود. بنابراین، پیشنهاد شد که در آینده با تغییر در الگوی کشت بر اساس نتایج حاص از این مطالعه، به سوی افزایش بهره وری استفاده از منابع آب به شدت کمیاب، تغییر استراتژی داده شود. در نظر گرفتن، قوانین تشویقی و بازدارنده از سوی برنامه ریزان عملیاتی جهت ترویج و اجرای آن، راه گشا خواهد بود. علاوه بر این، اتخاذ سیاست هایی از جمله سیاست های کاهش آب در دسترس (مانند نصب کنتور هوشمند و حذف چاه های غیر مجاز) توصیه می گردد. واژه های کلیدی: الگوی کشت، برنامه ریزی ریاضی، الگوی چند هدفه، بهره وری، آب