پدر علم حقوق ایران

دکتر ناصر کاتوزیان (متولد ۲ اردیبهشت ۱۳۱۰ در تهران - درگذشته ۱۱ شهریور ۱۳۹۳ در تهران) حقوقدان، استاد ممتاز دانشکده حقوق دانشگاه تهران، وکیل دادگستری، قاضی دادگستری و از نویسندگان و تدوین کنندگان پیش نویس اولیه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بود.

از جناب دکتر امیرناصر کاتوزیان به عنوان پدر علم حقوق ایران یاد می شود. بیشتر کتاب های امیرناصر کاتوزیان از منابع اصلی درس حقوق مدنی دانشجویان حقوق به شمار می رود.

در ۱۴ بهمن ۱۳۸۳ محمد خاتمی، رئیس جمهور وقت ایران، نشان درجه یک فرهنگ و هنر و دانش را به ایشان اهدا کرد.

امیر ناصر کاتوزیان در سال ۱۳۱۰ خورشیدی در تهران متولد شد. پدر وی ابوالفضل کاتوزیان و عمویش وکیل دادگستری و حقوقدان بودند.

او همواره از مادرش به عنوان نخستین معلم و مربی خود یاد می کرد. دکتر ناصر کاتوزیان تحصیلات ابتدایی را در دبستان اقبال و دوران متوسطه را در دبیرستان علمیه گذراند. سپس وارد دانشگاه تهران شد و به تحصیل در رشته حقوق پرداخت. دکتر کاتوزیان در سال ۱۳۳۱ از پایان نامه خود با عنوان «عقد ضمان» دفاع کرد و موفق به اخذ کارشناسی با درجه بسیار خوب گردید.

محمد سنگلجی (یکی از استادانش) درپشت رساله وی اعلام و تصدیق نمود که او به درجه ای از اجتهاد رسیده است.

دکتر امیرناصر کاتوزیان در سال ۱۳۳۹ با دفاع از رساله دکترای خود با عنوان «وصیت در حقوق مدنی ایران» و نظریه ابتکاری خویش با نام «شخصیت حقوقی ترکه»؛ موفق به اخذ عنوان دکترای حقوق گردید.

دکتر کاتوزیان نخستین دانشجوی ایرانی است که موفق به اخذ مدرک دکترای حقوق در ایران و دانشگاه تهران است.

دکتر امیر ناصر کاتوزیان بعد از انقلاب فرهنگی و در جریان پاکسازی دانشگاه ها به انفصال ابد از خدمات دولتی محکوم شد.

مدت یازده سال او به تحقیق مشغول بود تا این که در سال ۱۳۷۰ رای پاکسازی شکسته شد و به این ترتیب استاد را به دانشکده حقوق برگرداندند.

دکتر کاتوزیان از جمله نویسندگان نخستین پیش نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی است.

خدمات علمی و اجرایی امیر ناصر کاتوزیان

_۱۳۴۵ -۱۳۷۹ ,رئیس دادگاه بخش و شهرستان و مشاور دادگاه استان و معاون اداره حقوقی,کانون وکلای دادگستری

_ ۱۳۳۱ -۱۳۴۳ ,رئیس دادگاه بخش و شهرستان و مشاور دادگاه استان و معاون اداره حقوقی,دادگستری

_۱۳۵۴ مدیر گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه تهران

_ ۱۳۳۴ ریاست دادگاه بخش اراک

_۱۳۴۳ استادیار حقوق مدنی در دانشگاه تهران

_۱۳۵۱ استاد گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه تهران

سال ۱۳۵۱ از دانشگاه تهران به مرتبه استاد تمام با پایه یک استادی نایل شد. سال ۱۳۵۸ وی به سمت سرپرست دانشکده حقوق و علوم سیاسی منصوب شد؛ و دراین مدت: بازسازی و انتشار مجله دانشکده، تجدید نظر در برنامه دانشکده و همگامی با تحولات اجتماعی، و نقد لایحه قصاص از کارهای عمده وی بود.

سرانجام در جریان انقلاب فرهنگی و اعلام تعطیل شدن دانشگاه تهران از سمت خود در سرپرستی دانشکده حقوق استعفا داد.

دکتر امیر ناصر کاتوزیان با شروع انقلاب فرهنگی ۱۱ سال از استادی دانشگاه تهران برکنار شد تا آن که مجددا از وی دعوت به همکاری به عمل آمد. ایشان ۵۷ جلد کتاب تالیف کرده است، که اکثر آن ها کتب آموزشی دانشگاهی هستند.

امیر ناصر کاتوزیان، حقوق را رسوب تاریخی اخلاق و جوهر حقوق را عدالت می دانست. وی بر این عقیده بود که:

«قانون بدون رعایت عدالت هیچ شرافتی ندارد و عدالت والاترین ارزشهاست».

حقوقدان را بنده و مطیع قانونگذار نمی دانست و تاکید می کرد که: «در پیشگاه عدالت زانو می زنیم نه در برابر قدرت».

جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران دو مرتبه به دکتر ناصر کاتوزیان ، برای کتاب های: عقود معین (جلد چهارم) و نظریه عمومی تعهدات، اهداء گردید.

_ نشان درجه ۲ فرهنگ، به مناسبت احراز رتبه نخست در امتحانات نهایی رشته ادبی سال ششم دبیرستان، سال ۱۳۲۸

_ نشان درجه ۱ فرهنگ، به مناسبت احراز رتبه نخست در رشته حقوق قضایی دانشکده حقوق دانشگاه تهران، سال ۱۳۳۲

_ نشان درجه ۱ پژوهش، به عنوان پژوهشگر برجسته دانشگاه تهران، سال ۱۳۸۲

_ نشان درجه ۱ دانش و فرهنگ و هنر، به مناسبت مجموع تحقیقات و خدمات علمی، سال ۱۳۸۳

_ایشان در بهمن ماه سال ۱۳۸۳ نشان درجه یک دانش و فرهنگ و هنر را ازسید محمد خاتمی دریافت کرد.