مقایسه مبانی معرفت شناسانه و روش شناسانه قاضی عبدالجبار معتزلی و قاضی ابوبکر باقلانی در معرفت دینی

قاضی عبدالجبار معتزلی و قاضی ابوبکر باقلانی ضمن آن که در امکان و ضرورت معرفت خدای سبحان و وجوب تفکر و ضرورت استدلال در شناخت خدا همرای هستند، اما در پارهای از مبانی معرفت شناختی و روش شناختی اختلاف نظر دارند. مهم ترین اختلاف نظر این دو در زمینه معرفت شناسی متمرکز بر پاسخ به این سوالات است: آیا وجوب معرفت الله را عقل به ما می گوید یا شرع ، آیا رابطه تفکر و معرفت تولیدی است یا استلزامی در پاسخ به این سوالات قاضی عبدالجبار رای به وجوب عقلی معرفت الله می دهد، رابطه تفکر و معرفت را نیز تولیدی می داند و تولید علم را بر تفکر، که فعل اختیاری انسان است، مستقر می کند. اما قاضی ابوبکر باقلانی بر وجوب شرعی معرفت الله تاکید می کند و رابطه تفکر و معرفت را نیز استلزامی می داند، تولید علم را نیز بر قدرت محدثه، که به نظریه کسب اشعری برمیگردد، متکی می کند. در روش شناسی نیز اگرچه دو متکلم در اعتبار روش های حسی، عقلی و نقلی در کلام اشتراک دارند، در میزان اعتبار و تقدم هر یک از این روش ها بین آن دو اختلاف نظر است.