چیستی شخصیت در نظام فلسفی ملاصدرا

این پژوهش در صدد بررسی دیدگاه ملاصدرای متاله، پیرامون چیستی شخصیت است؛ این مهم، با نگرشی نو بر مباحث علم النفس صدرایی و با ابتناء بر مبانی عام فلسفی ایشان، نظیر«اصالت وجود»، «تشکیک در مراتب وجود» و... امکان­پذیر می­گردد. پرسش اساسی این مقاله عبارت است از اینکه: ملاصدرا بر اساس نظام فلسفی خود، چیستی شخصیت را چگونه تبیین می­کند؟ در این راستا، با بهره­گیری از روش توصیفی – تحلیلی، پس از احصاء و استخراج مولفه­های شخصیت از آثار ملاصدرا، مدل شخصیت فلسفی – اخلاقی ملاصدرا، به عنوان اولین مدل شخصیت فلسفی در حوزه فلسفه­ی اسلامی، تبیین و ارائه می­گردد. دستاوردهای این پژوهش عبارتند از: ارائه مدل شخصیت وجودی انسان، در نموداری طولی در سه مرتبه: فطرت­­عام (به عنوان عامل زمینه­ساز شخصیت)؛ شخصیت غیرارادی­ پایه؛ و شخصیت ارادی خاص. دو مرتبه نخست، عمدتا زمینه­ساز مرتبه اصلی شخصیت محسوب می­شوند؛ آنچه شاکله شخصیت ارادی انسان را می­سازد، ملکات غالب و مکتسبه آدمی است؛ این مرتبه از شخصیت، مبنای ادراکات، اعمال، افکار و نیات انسان در این دنیا و معیار تعلق ثواب و عقاب و نیز خلود در جنت و نار در نشاه بعدی بوده و حقیقت شخصیت انسان صدرایی مبتنی بر آن است.